poniedziałek: nieczynne
wtorek – piątek: 9.00-16.30
sobota – niedziela: 10.00-17.30
więcej informacji
Czy wilkowór to wilk?
Historia wyginięcia największego drapieżnego torbacza czasów współczesnych.
Wilk czy torbacz?
Wikowór. Rycina z Ilustrowanej Historii Naturalnej autorstwa JG Wooda, 1862 r.
Wilkowór był największym, żyjącym jeszcze na początku XX wieku drapieżnym torbaczem. Ze względu na zbieżną ewolucję (konwergencję) wykazywał anatomię i adaptacje podobne do wilka z półkuli północnej, mimo że nie były to gatunki ze sobą spokrewnione. Bliższymi krewnymi wilka workowatego był diabeł tasmański (Sarcophilus harrisii) oraz niełaz wielki (Dasyurus maculatus).
Pierwszego szczegółowego opisu naukowego wilka workowatego dokonał w 1808 roku australijski przyrodnik George Harris.
Było to zwierzę wielkości średniego psa o umaszczeniu sierści w kolorze żółto-brązowym z kilkunastoma poprzecznymi pręgami od połowy grzbietu aż po zad i ogon. Samce były wyraźnie większe od samic, osiągając masę 20-30 kg, podczas gdy samice zwykle nie przekraczały 16-18 kg. Samce cechowała także zdecydowanie masywniejsza budowa ciała oraz większa głowa.
Źródło: Uniwersytet Melbourne / Muzea Wiktorii.
Wilk workowaty był jednym z zaledwie dwóch torbaczy, o których wiadomo, że worki posiadają zarówno samice jak i samce, drugim (wciąż istniejącym) gatunkiem jest opos wodny z Ameryki Środkowej i Południowej. Woreczek samca wilka workowatego służył jako osłona ochronna, zakrywająca zewnętrzne narządy rozrodcze.
Tylne łapy miały cztery palce zamiast pięciu w odróżnieniu od łap przednich a ich pazury nie chowały się [1]. Zauważono także, że wilk workowaty ma nieco sztywny chód, co uniemożliwia mu bieg z dużą prędkością. Mógł natomiast wykonać dwunożny skok, w sposób podobny do kangura - co w różnym czasie zademonstrowały osobniki trzymane w niewoli [1]. Zwierzę było również w stanie utrzymać równowagę na tylnych łapach i stać prosto przez krótki czas [2].
Szczęki wilka wyposażone były w 46 zębów a rozwarcie paszczy dochodziło do 120 stopni (największe u współczesnych ssaków), były jednak dość słabe i umożliwiały zabicie ofiary o wadze nie większej niż 5 kg. Zwierzę prowadziło nocny tryb życia. Uważa się, że polowało głównie na kangury, walabie i wombaty, ptaki i małe zwierzęta, takie jak oposy i kanguroszczury.
Kiedy wyginął ?
W okresie przedhistorycznym wilk workowaty zamieszkiwał Australię, Tasmanię i Nową Gwineę. Jednak gdy około 5-4 tys. lat temu w skutek ruchów migracyjnych napłynęła nowa fala ludności a wraz z nią pojawił się pies dingo (Canis dingo) rozpoczęło się stopniowe wypieranie wilka workowatego z jego siedlisk [3] [4]. Zanim w XVII i XVIII wieku przybyli pierwsi europejscy odkrywcy, zwierzę wymarło w kontynentalnej części Australii i Nowej Gwinei i było spotykane już tylko na Tasmanii – wyspie leżącej u południowo-wschodnich wybrzeży kontynentu.
Europejscy osadnicy na Tasmanii wierzyli, że wilk workowaty poluje na owce i drób rolników [5] [6]. Rozpoczęto więc polowania które miały na celu wytępienie „szkodnika”. W 1830 roku zarząd kolonii zdeklarował wypłacenie 5 szylingów za każdego samca wilka oraz 7 szylingów za samicę, a między 1888 a 1909 rokiem rząd Tasmanii płacił już 1 funta na głowę za martwego dorosłego wilka workowatego i dziesięć szylingów za młode. Jego wyginięcie jest więc powszechnie przypisywane nieustającym wysiłkom farmerów chcącym chronić swoje stada oraz łowcom nagród [7] [8].
Myśliwy z martwym wilkiem workowatym; 1869 r.
Na podstawie późniejszych badań ustalono, że to jednak nie wilki workowate były przyczyną masowych zaginięć owiec, a zdziczałe psy przywiezione na wyspę przez osadników.
Inne czynniki przytaczane jako powód wymarcia wilkowora na terenie Tasmanii to choroba podobna do nosówki, która dotknęła wiele osobników przebywających w niewoli w tym czasie, zdziczałe psy które stanowiły konkurencję oraz kurczenie się naturalnych siedlisk spowodowane osadnictwem i działalnością gospodarczą człowieka [9] [10] [11].
Na początku XX wieku wilk workowaty stał się zwierzęciem bardzo rzadkim co doprowadziło do zwiększonego zapotrzebowania ogrodów zoologicznych na całym świecie na okazy trzymane w niewoli [12]. Jednak próby ich hodowli kończyły się niepowodzeniem, a ostatni wilk workowaty poza Australią padł w londyńskim zoo w 1931 roku [13] .
Ostatni znany wilk workowaty zabity na wolności, został zastrzelony w 1930 roku przez Wilfa Batty'ego, rolnika z rejonu Mawbanna w północno-zachodniej części Tasmanii.
Najdłużej przeżył wilk często nazywany Benjaminem (prawdopodobnie był samicą), który niestety na skutek wielu zaniedbań padł w nocy 6 września 1936 roku w tasmańskim ogrodzie zoologicznym w Hobart.
Od tego czasu z obszaru Tasmanii, Australii i Nowej Gwinei zgłaszane są rzekome obserwacje tego gatunku, jednakże jak dotąd żadna nie została potwierdzona [14]. Jednym z najciekawszych jest kilkusekundowy film z 1973 roku, który według wszelkich analiz rzeczywiście może przedstawiać sfilmowanego wilkowora.
Do czasów współczesnych w kolekcjach muzealnych, uniwersyteckich i prywatnych w 23 krajach zachowało się ponad 100 okazów wilkowora.
W naszym muzeum na wystawie „Świat zwierząt” można zobaczyć jeden z dwóch prezentowanych okazów dermoplastyczny wilka workowatego w Polsce, a w kolekcji naukowej posiadamy kompletny szkielet oraz dwie czaszki samic tego zwierzęcia.
Zachowało się także trochę fotografii oraz filmów z tamtych czasów przedstawiających wilka tasmańskiego.
Dla zainteresowanych kompendium wiedzy i szereg ciekawostek o tym gatunku można znaleźć na stronie: https://www.naturalworlds.org/thylacine/
Na stronie Wirtualne Muzea Wrocławia można zobaczyć model 3D naszego wilka workowatego.
Lireratura
[1] Dixon, Joan. "Fauna of Australia chap.20 vol.1b" (PDF). Australian Biological Resources Study (ABRS). Archived from the original (PDF) on 8 January 2009. Retrieved 22 November 2006.
[2] "Tasmanian Tiger". Archives Office of Tasmania. 1930. Archived from the original on 12 July 2012. Retrieved 27 November 2006.
[3] Burbidge, A. A.; Woinarski, J. (2016). "Thylacinus cynocephalus". IUCN Red List of Threatened Species. 2016: e.T21866A21949291.
[4] "Tiger's demise: Dingo did do it". The Sydney Morning Herald. 6 September 2007. Archived from the original on 7 October 2008. Retrieved 3 November 2008.
[5] Paddle, Robert (2000). The Last Tasmanian Tiger: the History and Extinction of the Thylacine. Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-53154-2.
[6] Smith, Geoffrey Watkins (1909) "A Naturalist in Tasmania." Archived 10 September 2014 at the Wayback Machine. Clarendon Press: Oxford.
[7] "Wildlife of Tasmania: Mammals of Tasmania: Thylacine, or Tasmanian tiger, Thylacinus cynocephalus". Parks and Wildlife Service, Tasmania. 2006. Archived from the original on 21 July 2008. Retrieved 21 November 2006.
[8] "Dingo wrongly blamed for extinctions". phys.org. Retrieved 9 January 2021.
[9] Guiler, Eric (2006). "Profile – Thylacine". Zoology Department, University of Tasmania. Archived from the original on 18 July 2005. Retrieved 21 November 2006.
[10] Jarvis, Brooke (2 July 2018). "The Obsessive Search for the Tasmanian Tiger Could a global icon of extinction still be alive?". The New Yorker. Archived from the original on 15 March 2019. Retrieved 30 March 2019.
[11] Boyce, James (2006). "Canine Revolution: The Social and Environmental Impact of the Introduction of the Dog to Tasmania". Environmental History. 11 (1): 102–129. doi:10.1093/envhis/11.1.102. Archived from the original on 18 September 2009.
[12] The hunt for London's thylacines shows a greater truth about Australian extinction Archived 7 April 2018 at the Wayback Machine The Conversation, 6 April 2018. Retrieved 7 April 2018.
[13] Prideaux, Gavin J.; Gully, Grant A.; Couzens, Aidan M. C.; Ayliffe, Linda K.; Jankowski, Nathan R.; Jacobs, Zenobia; Roberts, Richard G.; Hellstrom, John C.; Gagan, Michael K.; Hatcher, Lindsay M. (December 2010). "Timing and dynamics of Late Pleistocene mammal extinctions in southwestern Australia". Proceedings of the National Academy of Sciences. 107 (51): 22157–22162. Bibcode:2010PNAS..10722157P. doi:10.1073/pnas.1011073107. PMC 3009796. PMID 21127262.
[14] Yeung Jessie. People are reporting sightings of the Tasmanian tiger, thought to be extinct. [Online] 16 Październik 2019. [Zacytowano: 9 Lipiec 2020.] https://edition.cnn.com/2019/10/16/australia/tasmanian-tiger-intl-hnk-scli/index.html.
