poniedziałek: nieczynne
wtorek – piątek: 9.00-16.30
sobota – niedziela: 10.00-17.30
więcej informacji
Poziom zarażenia pasożytami u ryb z rodzaju Cobitis (Teleostei: Cypriniformes) o płciowym i klonalnym systemie rozrodu w zróżnicowanych siedliskach. Projekt NCN (typ: OPUS) nr 2011/03/B/NZ8/02095.
Opis założeń projektu i aktualne wyniki badań
Kierownik projektu dr hab. Jan Kotusz
Ryby z rodzaju Cobitis (koza) zamieszkujące Polskę należą do dwóch form różniących się sposobem rozrodu. Dwa gatunki C. taenia (koza) i C. elongatoides (koza dunajska) rozmnażają się w sposób płciowy, ale w wyniku międzygatunkowych kojarzeń jakie zachodzą na styku ich zasięgów występowania dochodzi do powstawania mieszańców (często o poliploidalnej liczbie chromosomów) rozradzających się aseksualnie, przez gynogenezę. Te osobniki tworzą tzw. linie klonalne – kolejne pokolenia samic o niemal identycznym genotypie.
W ujęciu najbardziej generalnym porównywanie płciowych i klonalnych ryb ze sobą, zwłaszcza w miejscach wspólnego występowania, pozawala rozważać uzasadnienie ewolucyjnego powstania dwóch płci i dominacji rozrodu dwupłciowego wśród zwierząt tkankowych. W ujęciu bardziej specyficznym pozwala odnieść się bezpośrednio do konkretnego problemu biologicznego jakim jest powszechnie obserwowane współbytowanie obu form kozy w tych samych siedliskach.
Nasze badania postawiły sobie za cel poszukiwanie głównych mechanizmów odpowiedzialnych za stabilne współwystępowanie kóz pochodzących z rozrodu płciowego z tymi, które propagują się poprzez gynogenezę. Skupiliśmy się na rozpoznaniu poziomu zarażenia patogenami (pasożyty i bakterie chorobotwórcze) oraz preferencji ekologicznych form płciowych i klonalnych w odniesieniu do zajmowanych mikrosiedlisk. W ten sposób odnosimy się do hipotezy Czerwonej Królowej, która zakłada podwyższoną wrażliwość na czynniki patogenne form o małej zmienności genetycznej z jednej strony, a z drugiej o najczęstszym fenotypie (w przypadku naszego modelu są to osobniki klonalne) oraz hipotezy rozsunięcia nisz ekologicznych konkurujących ze sobą form.
Wyniki przeprowadzonych analiz nad taką „mieszaną populacją kozy” z jednej z rzek systemu Odry pozwoliły nam 1) określić udział form płciowych (koza dunajska) i klonalnych (poliploidalne mieszańce kozy dunajskiej z innymi gatunkami Cobitis) wzdłuż podłużnego profilu rzeki, 2) ocenić poziom zarażania pasożytami badanych kóz, 3) rozpoznać charakterystykę ekologiczną siedlisk preferowanych przez poszczególne formy kóz.
Nasze główne wyniki zostały opublikowane z artykule: Kotusz J., Popiołek M., Drozd P., De Gelas K., Šlechtová V, Janko K. 2014. Role of parasite load and differential habitat preferences in maintaining the coexistence of sexual and asexual competitors in fish of the Cobitis taenia hybrid complex. Biological Journal of the Linnean Society, 113 (1): 220-235 a konkluzje w niej zawarte brzmią następująco:
- Wskaźniki infekcji pasożytniczej są podobne u wszystkich kóz, niezależnie od ich pochodzenia (tj. czy powstały w wyniku rozmnażania płciowego czy gynogenezy) co oznacza negatywny wynik testu hipotezy Czerwonej Królowej.
- Malejący udział form płciowych wzdłuż biegu rzeki wskazujący na nieprzypadkowe rozmieszczenie kozy dunajskiej i jej mieszańców w zależności od czynników ekologicznych (abiotycznych i biotycznych); precyzyjnie określono czynniki mogące mieć na to wpływ: prędkość, pH i przewodnictwo elektrolityczne wody oraz stopień zacienienia lustra wody. Wyniki te wspierają hipotezę o możliwym rozsunięciu nisz ekologicznych form płciowych i gynogenetycznych jako mechanizmie pozwalającym na ich wielopokoleniową koegzystencję.
Dalsze dane uwzględniające szerszy aspekt terytorialny oraz analizę zakażenia bakteryjnego w powyżej opisanym kontekście są aktualnie analizowane i przygotowywane do publikacji.
Pozostali pracownicy
