Kolekcje entomologiczne

Zbiory owadów obejmują przedstawicieli niemal wszystkich rzędów i liczą łącznie ponad 1,5 miliona okazów. Najliczniej reprezentowane w kolekcji są chrząszcze (ponad 500 000 okazów), motyle (około 250 000) i błonkówki (ponad 100 000). Zbiory gromadzone były od początku istnienia Muzeum, najstarsze pochodzą z początku XIX w. Zdecydowanie przeważają wśród nich okazy z zachodniej części Palearktyki, z reguły dobrze udokumentowane. W przypadku większości grup zbiory z innych regionów zoogeograficznych są skąpe i często brakuje przy okazach podstawowych danych dokumentacyjnych. Do wyjątków należy tu duża kolekcja motyli egzotycznych Niepelta, a przede wszystkim gromadzony od 2004 zbiór owadów z Nowej Kaledonii i innych obszarów regionu australijskiego. Po II-giej wojnie światowej, która przyniosła straty w wielu kolekcjach, zbiory są uzupełniane o materiały zbierane i opracowywane przez kolejnych kuratorów oraz, sporadycznie, drogą zakupów lub darowizn.

Muzeum przechowuje przeszło 5 000 typów opisowych ponad 1 300 gatunków owadów, w tym około 1 000 gatunków błonkówek z rodziny Ichneumonidae opisanych w pierwszej połowie XIX w. przez założyciela tej instytucji, J. Gravenhorsta. Większość z nich oczekuje na skatalogowanie przy współudziale specjalistów od poszczególnych grup.

W Muzeum przechowywane jest ponadto blisko 200 kawałków bursztynu bałtyckiego z inkluzjami owadzimi, wstępnie opracowanymi przez J. Koteję i skatalogowanymi.

Najważniejsze kolekcje owadów

KOLEKCJE HISTORYCZNE

Hymenoptera

Zbiór gąsieniczników (Ichneumonidae) J. Gravenhorsta

Niewątpliwie najcenniejsza z naszych kolekcji. Z pierwotnych 25 gablot zachowało sie 19 zawierających około 5 000 okazów. Zbiór składa się prawie wyłącznie z typów opisowych gatunków (przeszło 1 000) opisanych przez J. Gravenhorsta głównie w trzytomowej monografii "Ichneumonologia Europaea" wydanej w 1829 roku. Jest jedną z kilku najważniejszych referencyjnych kolekcji gąsienniczników na świecie, od kilkudziesięciu lat opracowywanych przez wielu specjalistów.

Zbiór błonkówek (głównie żądłówek - Aculeata) J. Noskiewicza

Obejmuje około 30 000 okazów, w tym kilkadziesiąt holotypów, syntypów i paratypów gatunków opisanych przez autora, głównie pszczół z nadrodziny Apoidea. Niektóre z typów uległy zniszczeniu w czasie wojny.

Zbiór R. Dittricha

Jedna ze starszych kolekcji (przełom XIX i XX w.), obejmująca ponad 50 000 okazów ze wszystkich grup błonkówek pochodzących głównie ze Śląska.

Coleoptera

Kolekcje chrząszczy R. Scholza, W. Kolbego i G. Polentza

Powyższe trzy kolekcje liczą w sumie blisko 400 000 okazów i zawierają przede wszystkim materiały śląskie. Stanowią w sumie największy zachowany zbiór Coleoptera z obszarów Dolnego i Górnego Śląska w Polsce i w Europie. Wśród okazów jest m.in. kilkadziesiąt typów opisowych oraz okazy dokumentujące blisko 250 publikacji faunistycznych i taksonomicznych z końca XIX i pierwszej połowy XX w.

Lepidoptera

Skomasowany zbiór motyli Palearktyki

Jego podstawą jest kolekcja motyli palearktycznych M. Wiskotta przekazana do Muzeum na początku XX w. i pierwotnie obejmująca 6 szaf i 285 gablot, z czego po zniszczeniach wojennych zachowało sie 160 gablot i pudeł zawierających kilkanaście tysięcy okazów. W skład zbioru skomasowanego weszły także kolekcje Nagela, Streckfussa-Gärtnera, Banniera i kilka mniejszych zbiorów, m. in. kolekcja motyli Śląska.Wydzielony zbiór motyli dziennych (dawne Rhopalocera) obejmuje 460 gablot, 21 340 okazów i blisko 600 gatunków, nie licząc odmian i aberracji. Niewiele mniejszy jest zbiór motyli nocnych (dawne Heterocera) liczący po wstępnym skomasowaniu 300 gablot i kilkanaście tys. okazów.

Zbiór motyli egzotycznych W. Niepelta

Zawiera motyle dzienne i nocne z Ameryki Południowej, Archipelagu Sundajskiego i tropikalnej Afryki - w sumie ponad 13 000 okazów w 320 gablotach.

Zbiór Microlepidoptera Th. Goetschmanna

Jedna z nielicznych zachowanych w Polsce większych kolekcji Microlepidoptera z ubiegłego wieku, obejmująca 60 gablot i 22 000 okazów. Większość pochodzi z obszaru Śląska i jest cennym źródłem danych o rozmieszczeniu i zmianach zasięgów tych stosunkowo słabo zbadanych kilkunastu rodzin motyli.

KOLEKCJE GROMADZONE WSPÓŁCZEŚNIE

Insecta

Kolekcja owadów z Nowej Kaledonii

Gromadzona w trakcie czterech wypraw terenowych w latach 2004-2010, obejmuje kilkadziesiąt tysięcy okazów głównie Coleoptera (jedna z największych kolekcji nowokaledońskich chrząszczy na świecie), ale także przedstawicieli kilku innych rzędów owadów, zwłaszcza Hemiptera. Zawiera setki gatunków nowych dla nauki, jest opracowywana przez kilkudziesięciu specjalistów z całego świata.

Heteroptera

Zbiór pluskwiaków wodnych A. Wróblewskiego

Zakupiony do Muzeum pod koniec lat 1980-tych wraz z całą dokumentacją i biblioteką autora, zajmującego się w szczególności rodziną Corixidae. Zbiór liczy 2 000 okazów na szpilkach, 1 400 preparatów mikroskopowych (w tym 59 z okazami typowymi) i ponad 4 000 fiolek ze zbiorami mokrymi w alkoholu (szacunkowo 150-200 tys. okazów).

Mallophaga

Zbiór J. Złotorzyckiej

Przekazana w 1998 r. kolekcja liczy ponad 10 000 preparatów mikroskopowych wszołów, wśród nich 138 typów opisowych (w tym 68 holotypów). Jedyna w Polsce i przypuszczalnie największa w Europie kolekcja tej grupy zwierząt.

Coleoptera

Zbiór J. Plucińskiego

Zgodnie z życzeniem profesora Plucińskiego ofiarowany Muzeum przez jego Rodzinę w 1999 roku wraz ze zgromadzoną literaturą. Obejmuje dwie rodziny chrząszczy: największą w Polsce kolekcję światowych tutkarzy Attelabidae (30 gablot, ok. 130 gatunków, 850 okazów) i jedną z większych kolekcji palearktycznych kózkowatych Cerambycidae (70 gablot, 1 400 gatunków, 7 000 okazów).

Zbiór P. Stachowiaka

Jeden z największych krajowych zbiorów ryjkowców (Curculionoidea), liczący ok. 50 tysięcy spreparowanych okazów i setki tysięcy okazów we fiolkach, dokumentujący kilkadziesiąt publikacji faunistycznych autora. Poza materiałami z Polski (>90%) zawiera również gatunki z różnych rejonów Palearktyki. Jedna z pierwszych większych kolekcji w pełni skatalogowanych w formie elektronicznej.

Wybrane pozostałe kolekcje:

Coleoptera - skomasowany zbiór palearktyczny liczący ok. 80 000 okazów (niewielka wartość naukowa z powodu niewiadomego pochodzenia i braku etykiet legitymacyjnych przy wiekszości okazów).

Hymenoptera - zbiór mrówek (Formicoidea) v. Goetscha (800 preparatów mikroskopowych i ok. 20 000 wyschniętych oraz kiepsko etykietowanych okazów w fiolkach).

Diptera - zbiór Scholtza (około 13 000 okazów z wiekszości rodzin, głównie z obszaru Śląska).

Blattodea, Orthoptera, Mantodea - zbiór suchy, liczy ok. 4 000 okazów, różnie zachowanych i w większości nieoznaczonych, pochodzących głównie z południowej Europy i Kostaryki.

Hemiptera - zbiór R. Scholza (nieuporządkowany, zawiera gatunki europejskie i tropikalne - w sumie około 8 000 okazów; przypuszczalnie są to materiały uzupełniające do głównego zbioru pluskwiaków przechowywanego obecnie w muzeum w Jenie, ale znajdują sie wśród nich również okazy zaetykietowane jako typy).

Odonata i Neuroptera - poniemiecka kolekcja niewiadomego pochodzenia, w sumie około 2 000 okazów.

Opiekunowie kolekcji:

dr hab. prof. Marek Wanat
marek.wanat@uwr.edu.pl

dr Paweł Jałoszyński
pawel.jaloszynski@uwr.edu.pl

Jerzy Szypuła
jerzy.szypula@uwr.edu.pl

mgr Anna Wanat
anna.wanat@uwr.edu.pl