Kolekcje bezkręgowców

Zbiór, pod względem taksonomicznym, obejmuje większość typów bezkręgowców. Gromadzone one były od chwili powstania Muzeum do chwili obecnej i pochodzą ze wszystkich kontynentów i oceanów. Są to materiały naukowe oraz materiały przeznaczone do ekspozycji. Ich wartość jest bardzo różna. Poważną część stanowią nadzwyczaj cenne kolekcje dowodowe wybitnych uczonych, pochodzące ze znanych ekspedycji, badań własnych byłych pracowników Muzeum lub też darowizn i zakupów. Całkowita liczba okazów jest trudna do policzenia (np. próby planktonu lub bardzo małe zwierzęta); oszacować ją można na kilkanaście tysięcy taksonów (okazów oczywiście jest wielokrotnie więcej). Zakonserwowane są one w formalinie lub w alkoholu i tylko nieznaczny odsetek stanowią materiały „suche" (konchylia, koralowce, gąbki itp.). Większość materiałów jest oznaczona i zawiera etykiety pochodzeniowe, choć ich treść nie zawsze (zwłaszcza w przypadku materiałów XIX-wiecznych) jest pełna. Cały zbiór jest uporządkowany według obowiązującej systematyki do szczebla gromady lub rzędu, a w dalszej kolejności alfabetycznie według rodzajów i także alfabetycznie w ramach rodzaju według gatunków.

Typy opisowe:

Zachowała się przeważająca część typów opisowych z całego okresu istnienia zbioru. Niemal wszystkie typy opisane w XIX w. nie były specjalnie oznakowane. Większość z nich została w późniejszym czasie odszukana w kolekcji i oznakowana. Oryginalne etykiety, często bardzo zniszczone, są zabezpieczone w specjalnym albumie. Same typy są ponumerowane i zaopatrzone w nowe, robocze i drukowane etykiety. Systematycznie publikowane są katalogi typów.

W starej części kolekcji mogą się jeszcze znajdować nierozpoznane okazy-typy. Odszukać je mogą jedynie specjalisci rewidujący poszczególne grupy. Ogółem w kolekcji bezkręgowców istneje 1300 niewątpliwych typów opisowych.

Najcenniejsze zbiory obejmują kolekcje dowodowe uznanych specjalistów prowadzących badania w naszym Muzeum. Należą do nich zbiory opracowane i gromadzone przez założyciela Muzeum J. L. Ch. Gravenhorsta, a następnie A. E. Grubego, W. Kükenthala, F. Paxa (jun.) oraz A. Wiktora. Ci autorzy opisali najwięcej gatunków i w tych kolekcjach znajduje się wiekszość typów. Zgromadzono również kolekcje typów opisowych owadów J. Złotorzyckiej i A. Wróblewskiego.

Kolekcje poszczególnych grup bezkręgowców:

1. Gąbki (Porifera) – 84 taksonów, w tym część z kolekcji A.E. Grubego.
2. Parzydełkowce (Cnidaria) – ponad 490 taksonów szczebla gatunkowego,
   w tym 85 typów opisowych (głównie Kükenthala i Paxa). Przeważającą część zbioru stanowią koralowce (Anthozoa), w tym także duży zbiór Madreporari, ale oznaczony zwykle tylko do rodzaju.
3. Żebropławy (Ctenophora) – niewielki i nieoznaczony zbiór.
4. Wirki (Turbellaria) – 20 taksonów, w tym 7 typów (Graff, Grube).
5. Płazińce (Plathelmithes) – niewielka kolekcja przywr (Trematoda) z 33 taksonami gatunkowymi i 19 typami oraz tasiemców (Cestoda) – 64 taksony gatunkowe z 17 typami opisowymi.
6. Wstężnice (Nemertini) – 25 taksonów gatunkowych z 3 typami.
7. Nicienie (Nematoda) – 83 taksonów gatunkowych, w tym 4 typy.
8. Nitnitkowce (Nematomorpha) – 5 taksonów gatunkowych, w tym 1 typ.
9. Kolcogłowy (Acathocephala) – 19 taksonów, w tym 2 typy.
10. Wieloszczety (Polychaeta) – 732 taksony gatunkowe, w tym 175 typów, głównie Grubego.
11. Skąposzczety (Oligochaeta) – 50 taksonów gatunkowych, w tym 12 typów (Grube, Michaelsen).
12. Pijawki (Hirudinea) – 91 taksonów, w tym 20 typów.
13. Onychophora – 2 taksony gatunkowe.
14. Pentastomida – 3 taksony gatunkowe.
15. Sikwiaki (Sipunclidea) – 27 taksonów gatunkowych, w tym 2 typ (Grube).
16. Szczetnice (Echiuroidea) – 3 taksony gatunkowe.
17. Mięczaki (Mollusca), w tym:
• obunerwce (Ampineura) – 56 taksonów gatunkowych,
• ślimaki (Gastropoda) – ponad 6000 taksonów gatunkowych, z czego 114 to typy (w zbiorze około 3000 konchyliów morskich, duży zbiór europejskich konchyliów scalony i uporządkowany przez E. Merkela, największy światowy zbiór lądowych ślimaków nagich Gastropoda terrestria nuda głównie Półkuli Północnej A. Wiktora (z 79 typami), bogaty materiał w części nieoznaczony z Polski, Bułgarii, Grecji, dawnej Jugosławii, Hiszpanii, Tadżykistanu, Papui-Nowej Gwinei),
• małże (Bivalvia) – 1890 taksonów gatunkowych (w tym 1 typ),
• łódkonogi (Scaphopoda) – 27 taksonów,
• głowonogi (Cephalopoda) – 24 taksony gatunkowe.
  
  
18. Mszywioły (Bryozoa) – 59 taksonów gatunkowych.
19. Ramienionogi (Brachiopoda) – 11 taksonów gatunkowych.
20. Stawonogi (Arthropoda), w tym:
• skorupiaki(Crustacea) – około 1083 taksonów gatunkowych, w tym 25 typów,
• Xiphosura – 2 taksony gatunkowe,
• skorpiony (Scorpiones) – 34 taksony gatunków, w tym 1 typ,
• Pedipalpi i Uropygi – po jednym taksonie szczebla gatunkowego,
• pająki (Aranei) – około 700 taksonów gatunkowych, w tym 47 typów (29 typówGrubego), zbiór St. Pilawskiego z Polski, materiały z kilku krajów Europy,
• zaleszczotki (Pseudoscorpiones) – 11 taksonów gatunkowych,
• kosarze (Opiliones) – 11 taksonów gatunkowych,
• Soliphugae – 4 taksony gatunkowe,
• roztocze (Acarina) – 61 taksonów gatunkowych, w tym 7 typy,
• kikutnice (Pantopoda) – 30 taksonów gatunkowych, w tym 1 typ,
• pareczniki (Chilopoda) – 114 taksonów gatunkowych w tym 6 typów,
• krocionogi (Diplopoda) – 285 taksonów gatunkowych,
• owady (Insecta) – 438 taksonów gatunkwych, w tym Mallophaga 101 typów, Heteroptera 24 typów, Hymenoptera 314 typów, Coleoptera 31 typów, Lepidoptera 7 typów

  i bogaty materiał nieoznaczonych.

  
  
21. Enteropneusta - 2 taksony gatunkowe.
22. Szkarłupnie (Echnodermata) – w tym liliowce (Crinoidea) – 24 taksony gatunkowe, jeżowce (Echinoidea) - 96 taksonów gatunkowych i 2 typy, rozgwiazdy (Asterioidea) – 113 taksonów gatunkowych, w tym 3 typy, wężowidła (Ophiuroidea) – 133 taksony gatunkowe, w tym 8 typów, strzykwy (Holothurioidea) –- 84 taksony gatunkowe, w tym 3 typy.
23. Pogonphora – 1 takson gatunkowy.
24. Szczeciszczękie (Chaetognatha) – 9 taksonów gatunkowych, w tym 1 typ.
25. Strunowce (Chordata), w tym osłonice (Tunicata) – 174 taksony gatunkowe, w tym 2 typy, oraz bezczaszkowce (Acrania) – 1 takson gatunkowy

Opiekunowie kolekcji:

dr Tomasz Maltz
tomasz.maltz@uwr.edu.pl

dr Małgorzata Proćków
malgorzata.prockow@uwr.edu.pl

dr Jolanta Jurkowska
jolanta.jurkowska@uwr.edu.pl

Wypożyczanie typów opisowych

dr Jolanta Jurkowska
jolanta.jurkowska@uwr.edu.pl